ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ 647ਵਾਂ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਤ ਕਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਵਿਦਾਸੀਆ ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚੇ ਗਏ ਕੁਝ ਭਜਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਿਖਾਇਆ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ‘ਤੇ, ਪੈਰੋਕਾਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਰੈਲੀਆਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਰਾਇਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਦੋਹੇ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕੇਵਲ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮਦਿਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਗੱਲਾਂ।
ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ
ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ (ਰਾਇਦਾਸ) ਦਾ ਜਨਮ ਐਤਵਾਰ, ਮਾਘ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਸੰਵਤ 1377 ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਰਨਸੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦੋਹਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਮਾਘ ਸੁਦੀ ਪੰਦਰਾਂ ਚੌਦਾਂ ਸੌ ਤੇਤੀਸ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੁਖੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕਲਸਾ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਚਮਾਰ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਜੁੱਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀ
15ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਲਹਿਰ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ, ਦੋਹੇ ਅਤੇ ਭਜਨ ਰਚੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਜਾਤੀਵਾਦ, ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਵਿੱਦਿਆ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਤ ਮੀਰਾਬਾਈ ਵੀ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਗੁਰੂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ।
ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ :ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਤ ਰਾਇਦਾਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਚਰਣ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਰਾਹੀਂ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਮਹਾਨ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਉੱਤਮਤਾ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੰਮ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਵਿਹਾਰ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਸੰਤ ਰਾਇਦਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਸਤਿਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਰਾਇਦਾਸ ਦੀਆਂ 40 ਵਾਰਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ 1528 ਵਿੱਚ ਵਾਰਾਣਸੀ ‘ਚ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ ।
